Het is druk op de Haarlemmerdijk. Veel mensen die op het laatste moment nog iets moeten kopen voor de verjaardag van een statige oude man.

Voor me staat een modieuze krulletjeshond stil bij een Marokkaanse traiteur, die buiten een mand vol verse pompoenen en wortels etaleert. Het ziet er uitnodigend uit, precies wat de eigenaar wil. Dat vindt de viervoeter blijkbaar ook want hij tilt zijn poot op om de oranje groentes met zijn dampende, gele straal flink te bevochtigen. Zijn bazin staat ernaast en kijkt ernaar.  

Voordat ik van mijn verbazing ben bekomen, loopt ze door. Ga ik hier wat van zeggen of laat ik het gaan? Mijn benen hebben blijkbaar de keuze al gemaakt en bij de deur van de Blokker haal ik haar in. Nadat ik vier keer ‘mevrouw’ tegen haar heb geroepen, draait ze zich eindelijk om.

Gelukkig spreek ik wél paar woordjes over de grens en kan ik op haar uitnodiging ingaan.

‘Your dog just peed on the vegetables of that shop.’

‘No, he didn’t.’

‘Yes, he did. And you were watching him doing it. You didn’t even pull him away. You can still see his wet mark on the vegetables and the pavement.’

Ik wijs naar de winkel, en nodig haar uit ernaar toe te lopen, wat ze weigert.

‘What is it of your concern? ‘Who are you? In what function do you dare to talk to me like that? Are you a police officer? What are you?

Ik geef het meest logische antwoord waar ik zo snel op kan komen.

‘I am a citizen of Amsterdam and I care about this city.’

‘Do you have a dog?’ vraagt ze dan.

Ik begrijp niet goed waarom dit belangrijk is, maar ik bevestig dat ik een hond heb, ook al is Sam een paar jaar geleden overleden. Op het feit dat ik een hondenbezitster ben, weet ze niet te reageren en besluit dan maar:

‘Oh well, mind your own business crazy woman and don’t bother me. How dare you talk to me like that.’

Ze draait zich om, trekt aan de riem van de aanstichter, en beent weg.

Ik ben verbaasd. Nee, ik ben pissig. Dat is absoluut het juiste woord nu. En ik krijg nare gedachten, die ik niet wil hebben. Wat doet ze hier in mijn mooie stad. Laat haar teruggaan naar Trump-country. Laat haar hond daar alles lekker onder zeiken. Ik zeg tegen mezelf dat me dit natuurlijk ook met een ras-Amsterdammer had kunnen overkomen, maar ik sta nog niet helemaal open voor mijn eigen redelijkheid. Dan gaat mijn telefoon.

‘Wat ben je aan het doen?” vraagt mijn buurtgenoot en ik vertel haar wat me net is overkomen.

‘Gewoon meteen eruit’ is haar eerste reactie.  

Laten we het daar maar bij houden.

In het park is het druk en ik probeer me zo goed mogelijk te houden aan het nieuwe fenomeen van social distancing van 1,5 meter, wat trouwens meer is dan je in eerste instantie denkt. Door bijna vijftien jaar onder alle weersomstandigheden met Sam te wandelen, heb ik een goede weerstand gekregen en dat wil ik graag zo houden. Zeker nu.

Onderweg groet ik Mo, die nu op afstand individuele kickbokstraining geeft, erger ik me aan de bonkende bas waar dicht op elkaar gepakte millennials op sporten en kijk ik melancholiek naar een hond die vrolijk achter de bal aan rent.

Het is een fantastische lentedag met een strakblauwe hemel, tien graden warmte en krokussen die het uitschreeuwen van kleurrijk plezier. Je zou het bijna rokjesdag kunnen noemen. Bij de uitgang van het park zie ik nóg een bewijs van de lente, de ooievaar is teruggekeerd naar zijn hoge nest. Hoe bizar dat ik dan nu een waslijst maak van nuttige en leuke dingen waar ik de komende weken mijn dagen binnenshuis mee kan gaan vullen.
‘Zijn alle winkels dicht?’
Een breedgeschouderde, jonge man, volledig in zwart gekleed, zit op een bankje en spreekt me aan. Naast hem is een eveneens zwarte, volgepakte duffel op het frame van een boodschappenkarretje vastgesjord. In eerste instantie denk ik dat hij een rapper is en zijn installatie bij zich heeft, maar dan zie ik dat alles wat de man aan aardse goederen bezit op dat karretje is vastgebonden.
‘Ja, veel winkels zijn dicht, maar niet alles.’
‘Overal in Amsterdam?’
‘Ja, maar niet alleen in Amsterdam, ook in de rest van Nederland.’
Zijn mond valt open en het zonlicht valt op zijn gouden voortanden.
‘Ook in andere landen?’
‘Ja, ook in Italië, Spanje, België noem maar op, net als in de Verenigde Staten en India’.

Mijn antwoord verwart hem, de boodschap is te groot. Waar ik in een paar dagen aan heb moeten wennen, krijgt hij nu in twee minuten te verstouwen. Hoe krijgt een dakloze zijn informatie zonder computer, tv of telefoon vraag ik me af? Is hij alleen afhankelijk van de nachtopvang en de gesprekken op straat? Ik realiseer me weer eens hoe kwetsbaar deze groep is. Ik wil hem geld geven en baal ervan dat ik niets bij me heb. Zou hij überhaupt nog ergens met cash geld terecht kunnen?
De man blijft naar me staren en het gesprek stokt. Uiteindelijk wijs ik onmachtig maar naar de ooievaar, die stoïcijns met zijn lange snavel zijn veren kamt.
‘Hij is weer terug.’

 

 

Na een kleine omzwerving ben ik weer terug bij mijn oude kapper. Ik vraag hem of hij alsjeblieft mijn korte haar zo lang mogelijk wil houden.
Terwijl hij met uiterste beheersing millimeters van mijn haar afhaalt, zegt hij zachtjes ‘Weet je wie er naast je zit?, dat is mijn moeder. Ze is voor het eerst met haar oudste kleindochter uit.’
Ik kijk in het linker, wat naar binnen geklapte deel van het spiegeltriptiek, zodat ik de zaak zowel achter als naast me in kan kijken. Zijn moeder, een kleine zeventiger in gemakkelijke, wat slobberige kleding, wordt door zijn partner met aandacht geknipt. Achter me worden de lange lokken van een jonge millennial al geföhnd.

Nadat zijn broer twintig jaar geleden was getrouwd en een kind had gekregen, had diens echtgenote er alles aan gedaan het contact met haar schoonfamilie te minimaliseren.
‘Op de dag dat mijn moeder op kraambezoek kwam en een kruippakje aan haar eerste kleinkind gaf, werd het weer in haar handen teruggeduwd.
“Wij kunnen zelf wel kleren kopen voor ons kind”, zei schoondochter.‘
Een paar dagen later ontving zijn moeder een bezoekersregeling. Veel zou ze niet van haar kleindochter mogen zien.

Tot vandaag. Het is achttien jaar later en kleindochter heeft besloten dat ze, nu ze officieel volwassen is, op haar verjaardag erachter wil komen wie haar oma is. Ze hebben samen gewinkeld, geluncht en zitten nu voor een nieuwe coupe in zijn kapperszaak.
‘Mijn nichtje wil straks graag een tattoo zetten en ze heeft oma gevraagd met haar mee te gaan. Mijn moeder weet het nog niet, maar de tekst wordt “oma forever”.’
Zijn verhaal emotioneert me, waarschijnlijk omdat in mijn familie jaren geleden ook sprake is geweest van een breuk, die gelukkig geheeld is.
‘Je moeder zou dan tegelijkertijd ook een tattoo kunnen laten zetten’ suggereer ik.
Hij kijkt me via de spiegel aan en is stil. Na een paar knipbewegingen legt hij zijn schaar neer, loopt naar de stoel naast me en overlegt. Nog geen twee minuten later is hij terug.
‘Dat was een goed idee’ zegt hij. ‘Gaat ze doen.’

‘Ben je ook naar de markt geweest?‘ vraagt ze voorzichtig. De vrouw wil een praatje maken, maar anticipeert al op mijn reactie dat ik ‘ja’ brom en me weer in het niets terugzeggende schermpje verdiep. Ik leg mijn telefoon meteen omgekeerd op het tafeltje neer.
‘Ik heb een mooie lange jas gezien, die geweldig zou staan met hoge laarzen eronder.’
Haar hand tikt tegen haar been onder kniehoogte.
‘Hij is beige en past bij de kleur van mijn tas.’
Nu wijst haar hand naar de grote suède tas op de bank.
‘Hij kost 45 Euro, maar ik heb al een paar jassen. Nu heb ik wel 5 Euro terug kunnen geven aan hem’ en ze knikt naar de man achter het glimmende koffiezetapparaat, ‘dat was ik ‘m nog schuldig.‘
‘Soms is naar iets verlangen fijner dan het hebben’ reageer ik.
De klep van haar grijze pet bedekt steeds een deel van haar gezicht, maar nu kijkt ze me recht aan en haar bruine ogen onderzoeken me bedachtzaam.
‘Daar zou je een tegeltje van moeten maken of een televisieprogramma.’
Dan lijkt het gesprek van koers te veranderen.
‘Ze zeggen vaak dat ik een mooie vrouw ben, maar dat is helemaal niet belangrijk.’ Haar handen raken haar krullende, lange haar aan. ‘Als we dood zijn blijft van ons allemaal hetzelfde over, een paar botten. Het gaat om wie je bent. Of je goed voor de ander kan zijn.’
Het is even stil, en ik denk dat het gesprek is afgelopen, maar nee.
‘Ik heb een tweeling, twee jongens. Ze hebben de kinderen de dag na hun geboorte bij me weg gehaald.’
Ze kijkt tijdens het praten steeds even weg.
‘Ze wonen bij mijn zus. Ik kon het leven niet meer aan. Mijn man sloeg me, vertelde me dat ik niets kon. Ik was mezelf helemaal kwijt geraakt. Ik paste niet meer bij mijn naam, herkende mezelf niet meer in de spiegel.’
Haar verhaal springt heen en weer door haar leven. Ze had er al lang niet meer over gesproken, het was diep weggestopt, maar mijn opmerking had haar getriggerd.
Het was haar uiteindelijk gelukt van de man, die zo charmant kon zijn en waar ze zich in het begin zo veilig bij had gevoeld, te scheiden. In haar stem klinkt opeens haar vroegere verliefdheid door. Op advies van haar zus had ze de rechter in Marokko de dag voor de uitspraak aangeschoten. Gelukkig wilde hij naar haar luisteren. De man streek over zijn witte baard terwijl zij hem vertelde dat ze jaar in jaar uit, geestelijk en lichamelijk, was mishandeld.
‘Zo’n mooie en intelligente vrouw’, zei hij ‘en dan er zo slecht voor zorgen. Kom morgen maar niet naar de uitspraak.’
Hij zou het regelen en dat heeft hij gedaan.

Een paar jaar later heeft ze drie maanden met haar kinderen gewoond op de Lindengracht waar ze onder toezicht mocht proberen samen te wonen als gezin.
‘Het is het beste als kinderen bij hun eigen moeder zijn’ was er gezegd en daar was ze het helemaal mee eens.
Op het moment dat ze de jongens onder haar hoede had, bleek het echter moeilijker dan gedacht. De kinderen werden weer teruggeplaatst bij haar zus. Het verlangen om zelf voor ze te kunnen zorgen is er nog steeds.

Lange tijd heeft ze zich daarna afgezonderd van de wereld. Ze draaide de bank in haar kamer zodat ze letterlijk en figuurlijk naar binnen keek. Ze ging niet meer naar buiten en nam de telefoon niet op. Op een goede dag heeft ze zichzelf bij de lurven gepakt. Ze dwong zich tot een regime van regelmaat. Op tijd opstaan, veel sporten, geen drugs. Soms een glaasje, nooit te veel. Ze heeft zichzelf er weer boven op gekregen.

Haar man heeft ze nog een keer na de scheiding gezien, in de tram. Ze liep naar hem toe met een kind aan iedere hand en stelde ze aan hem voor. Een had haar kleur ogen, de ander die van hem. Sterk stond ze tegenover hem en wist: ik ben er nog, ondanks jouw pogingen me zo te vernederen tot ik dacht dat ik niemand meer was. Ik ben er, ik ben Basma.

Zaterdag is het feest en na mijn kast te hebben geïnspecteerd op ‘what to wear’ besluit ik dat het toch wel leuk is een nieuwe jurk te kopen.

Op zich is het heerlijk om in de zomer kleding te proberen. Geen gedoe met allemaal laagjes afpellen, maar met een ruk over je hoofd ben je klaar om te gaan passen. Dat wil zeggen, zo gaat het in een normale Hollandse zomer. Met de huidige hittegolf heb je andere barrières te nemen. Na twee winkels zijn zowel ik als mijn jurk doorweekt en wordt de in principe zo eenvoudige handeling een gevecht tegen als 10 seconde lijm werkend zweet en opvliegers.

‘Maar wat zoekt u dan?’ vraagt de verkoopster, die me meewarig aankijkt.
‘Ik weet het niet, maar ik herken het wel’, zeg ik -zoals ik dat ook destijds heb gezegd tegen mijn man toen we op huizenjacht waren-.
Na haar vraag toch even te hebben laten bezinken, realiseer ik me dat ik eigenlijk precies weet wat ik wil, namelijk een jurk met een strak lijfje, een wijd uitwaaierende rok en in vrolijke kleuren. Drie uur later, tien winkels en veertig jurken verder, stort ik thuis uitgeput op de bank. Missie onsuccesvol.

’s Avonds, afgekoeld door een verfrissende onweersbui, kijk ik nog maar een keer in mijn kast. Dan maar een oude jurk aan, wie zal het merken. Dit keer open ik ook een kast met kleding die ik minder vaak draag. Als in een sprookje hangt tussen mijn wintervesten de perfecte jurk: smal lijfje, wijde rok, vrolijke kleuren, het prijskaartje bungelt er nog aan. Verbijsterd pak ik het kledingstuk en herinner me dan dat ik ‘m al in het vroege voorjaar voor het feest heb gekocht. Een deel van mijn geheugen had de aankoop compleet vergeten, maar in een ander deel was wel degelijk het uitgezochte model met de sprekende kleuren opgeslagen. Die jurk moest het zijn en niets anders. Tenzij ik in de stad dezelfde jurk had gevonden, was er simpelweg niets geweest wat aan mijn wensen had voldaan.

Hoe wonderlijk werken onze hersenen. Voer voor de neurologen! En ik heb een jurk!